Концептот на технологијата на блокчејн (blockchain) треба да ја револуционизира не само индустријата за финансии или здравствената заштита, туку и многу аспекти на бизнисот, администрацијата, па дури и нашите лични животи.

Наједноставно кажано, блокчејн е компјутерска датотека што се користи за складирање податоци – информации. Како и секоја компјутерска датотека (фајл) таа постои на дигитален медиум за складирање, како што е хард дискот на компјутерот. И има форма на низа од бинарни „битови“, единици и нули, кои можат да бидат обработени од компјутери за да бидат читливи од луѓето.

Блокчејновите имаат три својства кои, иако не се уникатни поединечно, кога ќе се соберат заедно значи дека функционираат многу поинаку од другите типови компјутерски датотеки.

Првата е дека тие се дистрибуираат. Една датотека може едноставно да се зачува на еден компјутер и да се пристапи преку интернет колку луѓе и да сакаат да ја користат (т.е. читаат), како на пр. разни информативни текстови. Блокчејнот, од друга страна, е дупликат, во целост, на многу компјутери.

Ова значи дека ниту едно лице или субјект (како корпорација или влада) нема контрола врз содржината на датотеката. Додека секој што има контрола над компјутерот што ја складира датотеката и може да ја уредува, за да направи какви било промени што сака, тоа не е случај со блокчејн. Уредувањето на блокчејнот е можно само ако постои консензус помеѓу мрежата на компјутери што складираат одделни, но идентични верзии на блокчејнот. И ова е овозможено благодарение на втората основна иновација на блокчејн – криптографијата.

Криптографијата – од старогрчките зборови за „тајно пишување“ – во основа значи дека податоците што го сочинуваат блокчејнот се кодирани. За да ги промените податоците, или во некои случаи (во зависност од типот на блокчејн) дури и да ги прочитате, треба да ги поседувате приватните клучеви што одговараат на правилниот „блок“ во синџирот. Ако имаме пристап до компјутерот што чува некој документот што може да го читате, би било едноставно да го уредите тој документ. Меѓутоа, ако документот е зачуван во блокчејн, ќе треба да ги внесете шифрите за да докажете дека имате право да правите промени. Ако шифрите не се совпаѓаат, тогаш промените нема да бидат прифатени на другите копии од документот, кои, како што е објаснето погоре, се дистрибуираат низ многу (потенцијално неограничен број) други компјутери.

Третата основна иновација е отвореноста. Блокчејновите се до одреден степен јавни. Ова може да значи „достапно за секого“, како што е случајот со блокчејнот на Биткоин, или „достапно за секој кому му е дадена дозвола да го гледа“ – како што е случајот со блокчејновите распоредени во организации или бизниси за внатрешна употреба. Ова значи дека секој на мрежата може да ја следи датотеката за промени, дури и ако тие не мора да имаат дозвола да ја уредуваат или да пристапуваат до сите податоци што ги содржи во нејзината нешифрирана форма.

Спојувањето сите заедно на овие елементи значеше дека проблемот со „двојно трошење“ кој порано беше својствен за дигиталните податоци беше решен за прв пат. Бидејќи компјутерската датотека (податоци) може да се копира и споделува бесконечен број пати, генерално беше невозможно да се користи како складиште на вредност (како злато, или готовина, или вредно уметничко дело, на пример). Со блокчејн технологијата ова е поинаку, што доведе до тоа да се опише како овозможување на создавање на „интернет на вредност“.

Како е структуриран блокчејн? Поимот за ова е во името – блокчејн е компјутерска датотека која се состои од блокови податоци поврзани заедно. Секој „блок“ – кој може да биде со која било големина во зависност од типот на блокчејн – содржи врска до претходниот блок – па оттука формира синџир.

Исто така, содржи временски печат за снимање кога информациите во тој блок биле креирани или уредени. Конечно, ги содржи самите податоци – што и да се снима блокчејнот. Ова може да биде „вредноста“ на блокот, во случај на блокчејн валути како што е Биткоин, трансакциски податоци како размена на стоки или услуги помеѓу страните или сопственички права, кога ланецот се користи како евиденција за тоа кој што поседува .

За што се користи блокчејн? Првиот блокчејн беше создаден од човек познат како Сатоши Накамото – чиј вистински идентитет останува мистерија до ден-денес – и ја формираше основата на криптовалутата, Биткоин, во 2009 година.

Криптовалутата во основа е валута која, наместо да биде издадена и контролирана од централна банка, како што се американски долари или британски фунти, користи шифриран, математички блок-модел, како што е опишано погоре, за следење на размената на вредност и сопственост. Оттогаш, се појавија илјадници други криптовалути засновани на истиот принцип.

Сепак, брзо стана очигледно дека апликациите на блокчејн технологијата можат да одат многу подалеку од криптовалутите и можат да бидат исклучително корисни за мноштво други апликации, во многу различни индустрии, што ќе влијае на многу различни аспекти од нашите животи во бизнисот и на други места.

Всушност, блокчејновите може да се користат за сè што бара трансакциите да се евидентираат на безбеден начин. Ова вклучува (меѓу бескрајните други потенцијални апликации):

– Чување на административни записи како што се потврди за брак, деловни регистрации, здравствени досиеја и многу повеќе. Владите во земјите како Јужна Кореја, Естонија и Дубаи веќе ги унапредуваат овие концепти.

– Следење на стоките додека минуваат низ синџирот на снабдување од производител до дистрибутер до купувач, од храна до дијаманти. Компаниите како Walmart и De Beers веќе го користат ова за да се осигураат дека производите во нивните синџири на снабдување доаѓаат од вистинските извори.

– Проверка и следење на сопственоста на правата на интелектуална сопственост, од снимање и следење на хонорарите за музичарите до правата на фотографии и слики, како што се развива Кодак во моментот.

– Други апликации вклучуваат овозможување паметни договори, следење на евиденцијата на пациентите, системи за дигитална автентикација и потпис, системи за патенти, дистрибуција на локално произведена енергија, поголема транспарентност во добротворните организации, трансфери на недвижен имот и многу други примени.

Кои се лошите страни и опасностите на блокчејн? Како и со секоја нова технологија, од автоматизација до вештачка интелигенција, блокчејнот не е без проблеми.

Можеби најочигледното е дека тие често бараат огромни количини на процесорска моќ за да работат, поради сложената криптографија што мора да ја „решат“ компјутерите за да ги направат податоците достапни.

На пример, објавено е дека потрошувачката на енергија на мрежата што се користи за следење и потврдување на трансакциите со Биткоин била околу 30 теравати минатата година. За споредба, целата земја во Ирска користела 24 теравати во истиот временски период. Ова очигледно има висока цена за животната средина, иако поддржувачите на блокчејн велат дека ова може да се надомести со преминување кон почиста и обновлива енергија. Поради оваа причина, земјите како Исланд со огромни залихи на геотермална енергија станаа центри за рударска активност на биткоин.

Друга потенцијална замка е тоа што поради сегашната возбуда, блокчејн технологијата понекогаш се турка (од оние кои имаат интерес да ја продаваат) како чудо решение за секој деловен проблем. Иако блокчејновите сигурно имаат многу интересни и потенцијално трансформативни намени, тие нема секогаш да бидат вистинското решение.

Блокчејните можат да бидат сложени, пресметковно интензивни и скапи за имплементација. Згора на тоа, многу аспекти од нивната примена сè уште се нерегулирани бидејќи креаторите на политиките и законите се обидуваат да го следат темпото на развој на блокчејнот. Исто така, стандардите сè уште треба да се дефинираат бидејќи многу различни протоколи на блокчејн моментално се натпреваруваат едни со други.

Во секој случај, блокчејн е технологија која ветува дека ќе донесе трансформативна промена во многу индустрии и владини операции.

Извор: Б.М.